Σήμερα συμπληρώνονται 200 χρόνια από τη γέννηση ενός σπουδαίου επιστήμονα για τον οποίο η ανθρωπότητα έχει πολλούς λόγους να ευγνωμονεί! Αυτός δεν είναι άλλος από το Γάλλο Λουί Παστέρ, εκείνον που μεταξύ άλλων «έβαλε την επιστήμη κάτω από το μικροσκόπιο». Χαρακτηριστικό της συμβολής του στη μετέπειτα εξέλιξη της επιστήμης είναι πως μέχρι σήμερα θεωρείται ο «πατέρας» της μικροβιολογίας και ένας από τους πρωτεργάτες της ανοσολογίας. Αν και δε χρειάζονται ειδικές αναφορές για το μνημειώδες έργο του, ας δούμε μερικές σημαντικές πληροφορίες για τη ζωή και τα επιτεύγματά του.
Κάνοντας μια αναδρομή στο μακρινό 1822, συγκεκριμένα στις 27 Δεκεμβρίου εκείνου του έτους, στο Ντολ της Γαλλίας ο ερχομός ενός ανθρώπου που θα έθετε βασικά θεμέλια στην επιστήμη ήταν γεγονός. Από μικρός ανέπτυξε ιδιαίτερη αγάπη για το σχέδιο και τη ζωγραφική, ενώ ως μαθητής δε θεωρούνταν ιδιαίτερα καλός… Ωστόσο, αποφάσισε να ακολουθήσει το «δύσκολο δρόμο» της επιστήμης και το 1840 αποφοίτησε από το Βασιλικό Κολέγιο της Μπεσανσόν χωρίς όμως να συνεχίσει εκεί τις σπουδές του στα ανώτερα μαθηματικά. Παρόλο που το 1841 απέτυχε στις πρώτες εξετάσεις εν τέλει την επόμενη χρονιά κατάφερε να εισαχθεί στο Κολέγιο της Ντιζόν από όπου πήρε το πτυχίο του στη χημεία. Το 1843 έγινε δεκτός στην École Normale Supérieure, έλαβε το πτυχίο licencié ès sciences, ενώ κατά την αποφοίτησή του το 1846 ένας από τους καθηγητές του το δέχθηκε ως βοηθό εργαστηρίου.
Η επιτυχία δεν άργησε να έρθει… Το 1847 ο νεαρός τότε Παστέρ διερεύνησε την επιστήμη της κρυσταλλογραφίας και εκείνη την περίοδο έκανε την πρώτη από τις πολλές ανακαλύψεις του. Ειδικότερα, διαπίστωσε ότι το τρυγικό άλας μπορεί να υπάρχει σε δύο μορφές, οι οποίες δημιουργούν ασύμμετρους κρυστάλλους που είναι ισομετρικά κατοπτρικά είδωλα ο ένας του άλλου. Κατέληξε πως σε αυτά τα μόρια υπάρχει διαφορά στη διάταξή τους στο χώρο παρόλο που αποτελούνται από τα ίδια ακριβώς άτομα. Το φαινόμενο αυτό ονομάστηκε στη συνέχεια μοριακή χειρομορφία και αδιαμφισβήτητα «άνοιξε το δρόμο» για την κατανόηση μιας θεμελιώδους αρχής στη δομή των οργανικών ενώσεων.
Ο Παστέρ δεν έμεινε εκεί… Απέδειξε πως η ζύμωση προκύπτει από την ανάπτυξη μικροοργανισμών αποσαφηνίζοντας έτσι τον τρόπο καλλιέργειάς τους και συνέβαλε στην καθιέρωση του νέου, για εκείνη την εποχή, κλάδου της μικροβιολογίας. Προσπαθώντας να δώσει μια αποδοτική λύση επινόησε έναν τρόπο για να σκοτώσει τα μικρόβια θερμαίνοντας υγρά, όπως το κρασί και το γάλα, για αρκετά λεπτά στους 60οC περίπου, μια διαδικασία γνωστή ως παστερίωση η οποία χρησιμοποιείται για τη συντήρηση τροφίμων και ποτών. Το 1870 ανακάλυψε ότι μεταξοσκώληκες είχαν προσβληθεί από ιό, προήγαγε μεθόδους που αντιμετώπισαν την επέλασή του οι οποίες έσωσαν τη μεταξουργία της Γαλλίας. Τα ευρήματά του σχετικά με τις ασθένειες του μεταξοσκώληκα προσανατόλισαν μάλιστα τις μετέπειτα έρευνές του στις μεταδοτικές ασθένειες στα ζώα και στους ανθρώπους. Αν και δεν ήταν ο πρώτος που πρότεινε τη θεωρία ότι πολλές ασθένειες προκαλούνται από μικρόβια τελικά είχε καταλυτικό ρόλο στη θεμελίωσή της καθώς την ανέπτυξε ολοκληρωμένα με πρακτικές εφαρμογές. Προκάλεσε, με άλλα λόγια, μια πρακτική επανάσταση παγιώνοντας κανόνες υγιεινής που θα αποδεικνύονταν ζωτικής σημασίας.
Είναι άραγε κάτι από τα παραπάνω η μεγαλύτερη καινοτομία του; Πολλοί θεωρούν πως τα προαναφερθέντα προετοίμασαν απλώς το έδαφος για την υπέρτατη ανακάλυψη του Λουί Παστέρ, το «μεγάλο δώρο» του στην ανθρωπότητα: το εμβόλιο. Στα πλαίσια της ενασχόλησής του με τις ασθένειες, ο Παστέρ μελέτησε την χολέρα των πουλερικών και ανακάλυψε συμπωματικά την ανοσία, δηλαδή πως τα κοτόπουλα που έπασχαν ήδη από τη νόσο ήταν αδύνατο να μολυνθούν περαιτέρω. Με αυτή την ιδέα κατάφερε να συμβάλλει στην αντιμετώπιση πολλών ασθενειών, όμως ειδική αναφορά πρέπει να γίνει στο ότι ήταν εκείνος που δημιούργησε το πρώτο εμβόλιο για τη λύσσα. Πώς το πέτυχε αυτό; Μολύνοντας με τον ιό κουνέλια και εξασθενώντας τον έπειτα με αποξήρανση του προσβεβλημένου νευρικού ιστού. Η πρώτη δοκιμή του εμβολίου σε άνθρωπο έγινε πρόωρα σε ένα παιδί μόλις εννιά ετών για να σωθεί από τα δαγκώματα σκύλου. Ο Λουί Παστέρ, χωρίς να είναι γιατρός, εμβολίασε το παιδί, διακινδυνεύοντας την καριέρα του, και όπως φάνηκε στη συνέχεια έπραξε ορθά αφού ο μικρός Joseph Meister ήταν ο πρώτος άνθρωπος ο οποίος χάρη στον εμβολιασμό θεραπεύτηκε από αυτή τη μολυσματική ασθένεια.
Συνοψίζοντας, η συνεισφορά του Λουί Παστέρ θα μείνει ανεξίτηλη τόσο στην ιστορία της επιστήμης όσο και σε αυτή της ανθρωπότητας. Αποτέλεσε την ενσάρκωση ενός κλινικού επιστήμονα και με τις καινοτόμες ιδέες μπορούμε να πούμε πως σφράγισε με την παρουσία του το μέλλον και τη σωτηρία αναρίθμητων ανθρώπινων ζωών. Κατά πολλούς ο Παστέρ μετέβαλε τη μορφή του κόσμου και τον έφερε πιο κοντά στη σημερινή, για αυτό ας έχουμε στο νου μας ότι χωρίς αυτό τον άνθρωπο, ίσως, η ζωή μας σήμερα να μην ήταν όπως την ξέρουμε…
Βιβλιογραφία
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1198743X14613550
https://www.britannica.com/biography/Louis-Pasteur