Tον Μάιο του 2022 προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας το Εργατουπαλληλικό Κέντρο Αθηνών, η Ομοσπονδία Τραπεζοϋπαλληλικών Οργανώσεων Ελλάδος (ΟΤΟΕ) και το Σωματείο Εργαζομένων ACS με αίτηση ακύρωσης κατά της υπουργικής απόφασης υπ’αριθμόν 62599/2021 του Υπουργείου Εργασίας και Κοιν.Υποθέσεων που αφορά στη σύσταση, στη λειτουργία του Γενικού Μητρώου Συνδικαλιστικών Οργανώσεων Εργαζομένων και στα δεδομένα που υποχρεούνται οι συνδικαλιστικές οργανώσεις εργαζομένων να αναρτήσουν εκεί.
Αναλυτικότερα, βάσει του νόμου 4808/2021 στο Κεφάλαιο 2 ( άρθρα 82-101) ρυθμίζεται η σύσταση ηλεκτρονικού μητρώου συγκέντρωσης πληροφοριών για τις συνδικαλιστικές οργανώσεις των εργαζομένων ( Γενικό Μητρώο Συνδικαλιστικών Οργανώσεων Εργαζομένων), στο οποίο καθίσταται υποχρεωτική η εγγραφή όλων των οργανώσεων, με ορισμένες εξαιρέσεις. Ύστερα, μετά από ένα διάστημα δημοσιεύθηκε η υπουργική απόφαση62599/2021 του αρμόδιου Υπουργού Εργασίας η οποία καθόριζε λεπτομερέστερα τη λειτουργία και τη δομή του εν λόγω ηλεκτρονικού μητρώου. Ως σκοπός του αναφερθέντος συστήματος αποτέλεσε η ενίσχυση της διαφάνειας και της ασφάλειας στον χώρο του συνδικαλισμού και ειδικότερα στον χώρο των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, αφού, σύμφωνα με τον παραπάνω νόμο η εγγραφή συνιστά προϋπόθεση για την διενέργεια συλλογικών διαπραγματεύσεων και συνάψεων συλλογικών συμβάσεων εργασίας μεταξύ εργαζομένων κι εργοδοτών, καθώς και για την κήρυξη απεργιών, οι οποίες, μεταξύ άλλων, πρέπει να προκηρύσσονται νόμιμες από δικαστικό όργανο πρώτου βαθμού για να υφίστανται πλέον. Επομένως, γίνεται εύκολα κατανοητό ότι το παρόν μητρώο αποτελεί ένα, ορθό κατά την άποψή μου, εγχείρημα με σκοπό την καινοτομία, την ψηφιοποίηση, την ασφάλεια και ταυτόχρονα διαφάνεια των δεδομένων των οργανώσεων. Δυστυχώς, όμως, αυτή η κίνηση του Υπουργείου Εργασίας καταλήγει να αποτελεί περισσότερο μια κίνηση «βιασύνης» και «παρενέργεια» των χρονίων προβλημάτων που μαστίζουν την Ελλάδα. Γιατί,όμως;
Αρχικά, εμφανίζεται το ζήτημα της συγκέντρωσης όλων των πληροφοριών στο μητρώο. Κατόπιν της δηλώσεως όλων των βασικών στοιχείων από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις (πχ. επωνυμία, νόμιμη δικαστική απόφαση για συγκρότησή τους κτλ.), όλα τα δεδομένα κατατίθενται στο μητρώο, που είναι μέρος του συστήματος ΠΣ Εργάνη II. Η βεβαίωση για έγκυρη καταχώριση των στοιχείων, βάσει του άρθρου 3 της σχετικής υπουργικής απόφασης, δίδεται ηλεκτρονικά. Με τον ίδιο τρόπο γίνεται αποκλειστικά και η τροποποίηση των στοιχείων καταχώρισης βάσει του άρθρου 4. Η λειτουργία αυτή όμως προσκρούει στην ελληνική πραγματικότητα, όπου δυστυχώς ακόμα η επεξεργασία και μεταφορά δεδομένων αποκλειστικά ηλεκτρονικώς βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο λόγω της ισχνής, συγκριτικά με άλλα κράτη, τεχνογνωσίας και ρυθμού αντίδρασης και δραστηριοποίησης του δυναμικού της ελληνικής διοίκησης, σε περιπτώσεις ανάγκης ή παραβίασης. Εν ολίγοις, προβλέπεται να υπάρξουν δυσλειτουργίες και σφάλματα στο σύστημα, ενώ υπάρχει και κίνδυνος διάρρευσης ζωτικών πληροφοριών, καθώς, σύμφωνα με το άρθρο 3 της απόφασης, οφείλεται να αναγράφονται και τα ενεργά μέλη με δικαίωμα ψήφου στις οργανώσεις, δηλαδή, ενδέχεται να υπάρξουν ζητήματα που προσκρούουν και αντιτίθενται στην αρχή διατήρησης του απορρήτου, παρά τις όποιες παραμέτρους προστασίας που έχουν ληφθεί.
Επιπροσθέτως, όπως άλλωστε τονίστηκε και ενώπιον του ΣτΕ, οι παρεμβάσεις που ο ίδιος ο νόμος προβλέπει για τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας και τη δραστηριότητα των οργανώσεων από το πλαίσιο λειτουργίας του ηλεκρονικού μητρώου και ύστερα, περιορίζει κατά πολύ, όπως έχει υποστηριχθεί και από τους διαδίκους του ΣτΕ, τα κατοχυρωμένα δικαιώματα των εργαζομένων, όπως την συνδικαλιστική ελευθερία και την αρχή της συλλογικής αυτονομίας, που προβλέπονται τόσο στο Σύνταγμα όσο και σε ευρωπαικές και διεθνείς συνθήκες, διότι επί της ουσίας δημιουργούν ένα καθεστώς ισχυρού παρεμβατισμού του Υπουργείου Εργασίας ,και του πολιτικού κύκλου εν γένει, στην ίδια την ύπαρξη και δραστηριότητα του συνδικαλισμού στη χώρα, επειδή, σύμφωνα με την πολυαναφερθείσα απόφαση, είναι υποχρεωτικό να δίδεται ειδικό εγκριτικό έγγραφο μέσω της πλατφόρμας από το Υπουργείο για την ένταξη του συνδικαλιστικού οργανισμού στην πλατφόρμα, αλλιώς δε θεωρείται νόμιμη η ένταξή της, ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη ο ν.1264/1982, ανανεωμένος πλέον με τον νόμο 4808/2021, και ειδικότερα το άρθρο 6 του νόμου αυτού, το οποίο κατοχυρώνει αναστολή των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων σε περίπτωση μη εγγραφής ή μη επικαιροποιημένης αναγραφής στοιχείων των οργανώσεων και των μελών τους. Άρα, με μια ανάγνωση, πρέπει να υπάρξει ουσιαστικά άδεια του Υπουργείου για να συσταθεί νόμιμα συνδικαλιστική οργάνωση, γεγονός που δύναται να στοιχειοθετήσει παραβίαση της συνδικαλιστικής ελευθερίας του άρ.23 παρ.1 του Συντάγματος, το οποίο υποχρεώνει το κράτος από αποχή ενεργειών «κηδεμόνευσης» συνδικαλιστικών κινημάτων και να διαμορφώσει ένα γόνιμο για την ελεύθερη σύσταση, ανάπτυξη και έκφραση των συνδικαλιστικών οργανώσεων θεσμικό πλαίσιο.
Ακόμη, η νέα αυτή ρύθμιση έχοντας σκοπό την βελτίωση των συνθηκών σύναψης συλλογικών συμβάσεων εργασίας, καταλήγει εν τέλει να μειώσει σημαντικά την ισχύ τους, σηματοδοτώντας ένα σοβαρό πλήγμα στην δράση του συνδικαλισμού στην Ελλάδα. Από τη 1 Φεβρουαρίου του 2022, πιο συγκεκριμένα, η ισχύς των παραπάνω συμβάσεων θα εξαρτώνται και αυτές από την εκχώρησή τους στην πλατφόρμα και την παραχώρηση βεβαίωσης από το Υπουργείο. Αυτό σημαίνει ότι το αντικείμενο των συμβάσεων αυτών, δηλαδή οι όροι εργασίας των εργαζομένων, θα πρέπει ουσιστικά να εγκριθεί πρώτα από το Υπουργείο για να ισχύσει, γεγονός που μειώνει σημαντικά τη δύναμη των εργαζομένων να καθορίζουν τους όρους της δουλειάς τους, ενώ ανοίγει διάλογος για ενδεχόμενη παραβίαση των παραπάνω λεχθέντων συνταγματικά κατοχυρωμένων εργατικών ελευθεριών και δικαιωμάτων, αφού ήδη από το άρθρο 2 και το άρθρο 6 του νόμου 1876/1990 καθορίζεται ότι αυτές οι συμβάσεις περιλαμβάνουν σχεδόν όλα τα ζητήματα που μπορεί να αφορούν στις εργασιακές σχέσεις. Επομένως, μια τέτοια ρύθμιση της υπουργικής απόφασης θίγει ιδιαίτερα την αρχή της συλλογικής αυτονομίας του άρθρου 22 παρ.2 του Συντάγματος.
Κύριο ζήτημα, όμως, που δημιουργείται είναι η χορήγηση των στοιχείων που παρατίθενται στην πλατφόρμα. Με βάση το άρθρο 10 της ενδιαφέρουσας υπουργικής απόφασης, φυσικά πρόσωπα, εργοδότες και εργαζόμενοι, δε μπορούν να ζητήσουν να τους χορηγηθούν τα καταχωρημένα στοιχεία, ακόμα κι αν αναφέρονται σε δικά τους προσωπικά στοιχεία, ενώ το δικαίωμα αυτό κατέχουν, βάσει του ίδιου άρθρου, μόνο το Υπουργείο Εργασίας για επίλυση τρεχουσών υποχρεώσεών τους, μια έννοια που διευκρινίζεται στην ίδια την απόφαση αποκλειστικά με ένα παράδειγμα(!), οι συνδικαλιστικές οργανώσεις εργαζομένων, οι ομάδες εργοδοτών, εφόσον επιδεικνύουν ειδικό έννομο συμφέρον, αλλά και μεμονωμένοι εργοδότες. Με άλλα λόγια, κάθε εργοδότης μπορεί με αίτησή του να ζητήσει στοιχεία για την κατάσταση των εργαζομένων του όσον αφορά στις συνδικαλιστικές του δραστηριοποιήσεις, ενώ το αντίθετο δεν ισχύει. Δημιουργείται , λοιπόν, ένα πρόβλημα που παραβιάζει την αρχή της ίσης μεταχείρισης, της διαφάνειας και της πρόσβασης των διοικουμένων στα έγγραφα, πολλώ δε μάλλον αποτελεί κατάφωρη παραβίαση της προστασίας προσωπικών δεδομένων από αθέμιτη επεξεργασία και δημοσιοποίησή τους, του άρθρου 9Α του Συντάγματος και του άρθρου 9 του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων (Κανονισμός ΕΕ 2016/679).
Συμπερασματικά, το εν λόγω πρόγραμμα που προτάθηκε και κατοχυρώθηκε στον χώρο των συνδικαλιστικών δραστηριοτήτων φαίνεται πως φιλοδοξεί να εξυπηρετήσει ορισμένους σκοπούς και έχει ως στόχο την πρόοδο και την ασφάλεια. Δεν καταφέρνει, όμως, να εξυπηρετήσει αποτελεσματικά, κατά την άποψή μου, τους σκοπούς του ενώ την ίδια στιγμή προκαλεί προβλήματα και θίγει κατοχυρωμένες αξίες τού εργατικού, του συνταγματικού και εν γένει του εθνικού μας δικαίου, στην προσπάθειά του να εκσυγχρονίσει και να εξυγιάνει τον εργασιακό χώρο.
Πηγές:
Προσφυγή εργαζομένων στο ΣτΕ για το Μητρώο Συνδικαλιστικών Οργανώσεων (naftemporiki.gr)
Ν. 4808/2021(νέος εργασιακός νόμος) – Ιάσων Σκουζός – TaxLaw
Υπουργική Απόφαση 62599/2021 – ΦΕΚ 4279/Β/16-9-2021
ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ: ΝΟΜΟΣ ΥΠ’ ΑΡΙΘΜ. 4808, 19 Ιουνίου 2021
«Ατομικό Εργατικό Δίκαιο», Κώστας Δ. Παπαδημητρίου, εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2021
«Θεμελιώδη Δικαιώματα», Σπύρος Βλαχόπουλος, εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2η έκδοση 2022
https://www.kodiko.gr, NOMOΣ 1264/1982 (Κωδικοποιημένος)- ΦΕΚ Α 79/01.07.1982