“Από της 1ης Σεπτεμβρίου 1939 εξερράγη εις την Ευρώπην ένας νέος πόλεμος του οποίου τας συνέπειας ουδείς δύναται να προβλέψει”. Βάπτισμα του πυρός για ένα 14χρονο παιδί απέναντι στη νέα φρικιαστική πραγματικότητα που ξανοιγόταν στον ευρωπαϊκό ορίζοντα, αλλά και χρόνια αργότερα για τον 11χρονο εαυτό μου. Το δικό μου βάπτισμα του πυρός όμως ,αφορούσε την ιστορική έρευνα.
Ας μεταβούμε πίσω στα σχολικά μου χρόνια. Χρόνος έμπαινε, χρόνος έβγαινε και συζητούσαμε για τις 3 καθιερωμένες επετείους (28η Οκτωβρίου ,17η Νοέμβρη και 25η Μαρτίου), εκτός των κοινωνικοπολιτικών συνθηκών που τις γέννησαν πάντα και με μια ανάγνωση που η λέξη επιφανειακή είναι κολακευτική. Πως γίνεται για παράδειγμα να αναφέρεσαι στην 25η Μαρτίου, χωρίς να αναφέρεσαι στο σύστημα Μέτερνιχ και το πως διαμορφωνόταν η καθεστηκυία τάξη πραγμάτων στην τότε Ευρώπη; Πως θα καταλάβει ο νεαρός μαθητής το βάρος του εγχειρήματος και θα ταυτιστεί με τους πρωταγωνιστές; Τι να πω, ίσως να μην είναι πράγματι αυτός ο σκοπός τους. Για την 17η του Νοέμβρη από την άλλη, καταλαβαίνω κάπως ,ας πούμε, καλύτερα γιατί το μεταπολιτευτικό ελλαδικό κράτος αποθαρρύνει αυτή την ταύτιση ήρωα- μαθητή…
Την εικόνα αυτή των ηρώων που επέτυχαν αβρόχοις ποσί όλα εκείνα τα κατορθώματα, ήρθε να αλλάξει για εμένα μια ανακάλυψη.
Σε ένα ξεχασμένο από το χρόνο συρτάρι κάτω από ένα γραφείο στο σπίτι βρίσκονταν ιστορικά ντοκουμέντα από τα μαθητικά και μετέπειτα χρόνια του παππού. Η μητέρα μου θέλοντας να με βοηθήσει να κατανοήσω καλύτερα την τότε πραγματικότητα μου τα έδωσε απλόχερα. Ένας πραγματικός θησαυρός! Ανοίγω το ταλαιπωρημένο από τα έτη παιδικό τετράδιο και αντικρίζω έναν τίτλο, έναν τίτλο που με πέντε λέξεις αποτυπώνει ότι δεν μπορούσαν να αποτυπώσουν δεκάδες επί δεκάδων σχολικών εορτών, τάχαμου για την 28η Οκτωβρίου και κατ’ επέκταση τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αυτόν καθ’ αυτόν, “Από όσα βλέπω και ακούω”.
Μετά την εισαγωγική περίοδο που αποτυπώνει τον φόβο για αυτό που ξεπροβάλλει εκεί κάπου από την Ανατολική Ευρώπη, επέρχονται στον παιδικό νου όλες εκείνες οι διηγήσεις της φρικαλεότητας του περιβόητου “Μεγάλου Πολέμου”: “Ο αλληλοσπαραγμός αυτός όστις επαναλαμβάνεται σήμερον μετά 25 ετών ειρήνην, φέρει πάλιν εις τον κόσμο την περίοδο του 1914, τα φρικτά εκείνα έτη του μεγάλου παγκοσμίου πολέμου, όστις ως αποτέλεσμα είχε τον χαμόν εκατομμυρίων ανδρών και γυναικοπαίδων και τον χαμόν εκατοντάδων εκατομμυρίων δραχμών προς αντιμετώπισιν των εκατέρωθεν εχθρών. Νομίζω ότι δεν δύναται ουδείς να προβλέψει, ούτε και αυτοί οι ιθύνοντες εις τα σημερινά εμπόλεμα κράτη, την διάρκειαν και τα αποτελέσματα του νέου αυτού πολέμου, όστις ως θύμα έχει επί του παρόντος, την Κεντρικήν Ευρώπην. Καθ’ ημέραν ο Ευρωπαϊκός χάρτης υφίσταται τροποποιήσεις , καθ’ ημέραν τα πλοία βυθίζονται, καθ’ ημέραν οι νεκροί των μετώπων αυξάνονται εις μεγάλους αριθμούς και γενικώς αι δυστυχίαι και αι απώλειαι γίνονται μεγαλύτεραι.” Αν ρωτούσατε εμένα για το πιο συγκλονιστικό, εκτός της ζοφερούς περιγραφής για όσα λαμβάνουν χώρα καθημερινά, θα στεκόμουν αδιαμφισβήτητα στο πως ανακαλούνται σε έναν παιδικό νου τόσο έντονες εικόνες από έναν πόλεμο που γνωρίζει αποκλειστικά μέσω διηγήσεων. Ίσως είναι ο συνειρμός με την θρυαλλίδα και στους 2 πολέμους να εντοπίζεται στην Ανατολική Ευρώπη. Ίσως είναι εκείνα τα αφιερώματα που θα έκανε ο τύπος στο ξέσπασμα του νέου πόλεμου. Ίσως… ίσως… ίσως… Σίγουρο είναι πάντως πως από εκεί και έπειτα ο 14χρονος Μιχάλης θα βιώσει μια κατάσταση παρόμοια με εκείνη που βίωσαν οι πρόγονοί του 25 περίπου χρόνια πριν.
Συνεχίζοντας αναφέρεται στην πολεμική καθημερινότητα, πραγματοποιώντας μια διαπίστωση: “Τα καθημερινά αγγελτήρια, μας φέρουν ειδήσεις καταστροφής μνημείων τέχνης, εφευρέσεων κλπ. Ως και το αεροπλάνον το οποίον κατά τα πρώτα έτη της δημιουργίας του αποτελεί το αποτέλεσμα μιας μεγάλης ευφυίας του ανθρώπινου μυελού, σήμερον χρησιμοποιείται μόνον για την ενσποράν του θανάτου εις τους αμάχους πληθυσμούς. Γενικώς, με μιαν λέξιν, παντού εις τους εμπολέμους επικρατεί η καταστροφή και μόνον αυτή.” Πως είναι δυνατόν κάτι το οποίο δημιουργήθηκε για τη διευκόλυνση των ανθρώπινων μετακινήσεων, να χρησιμοποιείται για σκοπούς τόσο καταστροφικούς; Είναι από τις πρώτες σκέψεις που εντυπώνονται στο μυαλό του. Δεν είχε παρά να περιμένει βέβαια, 6 χρόνια για να αντικρίσει την απόλυτη αποκτήνωση και εκφυλισμό των επιστημονικών εφευρέσεων στο βωμό μιας ακόρεστης πολεμικής μανίας.
“Που οφείλεται όμως η καταστροφή αυτή; Μια και μόνη απάντησις υπάρχει. Η απιστία και η ανηθικότης των λαών προς τον Θεόν. Τιμωρούνται κατά τους πολέμους όλοι οι άπιστοι. Τιμωρούνται όλοι εκείνοι οι οποίοι εγκαταλείποντες την πίστη των προς τον αληθινόν Θεόν, επιδίδονται εις την λατρεία ειδώλων και εις την πραγματοποίησην απάνθρωπων πράξεων ως ο πόλεμος. Είθε η καταστροφή δια της δυνάμεως του Θεού να παύση.” Προφανώς και στο σημείο αυτό αναφορά γίνεται προς την αποκτήνωση, την οποία προαναφέραμε, αφού άνθρωπος σκοτώνει άνθρωπο, χωρίς αυτό να μπορεί να δικαιολογηθεί κάπως στο αθώο παιδικό μυαλό, παρά ως παρέκκλιση από την πίστη σε μια ανώτερη δύναμη.
Καταλαβαίνουμε πως πρόκειται για κείμενο που μας δίνει απλόχερα τον παλμό της εποχής. Ο 14χρονος μαθητής του δημοτικού σχολείου Νεαπόλεως Κρήτης εισπνέει μπαρούτι, αμφιβολία και φόβο για το αύριο και εκπνέει μαχητικότητα και ανυποταξία συμμετοχής στην κτηνωδία, η οποία 4 χρόνια αργότερα μετουσιώνεται σε συμμετοχή του στην Εθνική Αντίσταση στις τάξεις της Ε.Π.Ο.Ν.
Τώρα νομίζω γίνεται κατανοητό πως αν μόνο ο τίτλος του κειμένου αντιστοιχεί σε δεκάδες ,στερούμενες νοήματος, σχολικές εορτές, τότε το ίδιο το κείμενο αυτό καθ’ αυτό είναι ανεκτίμητης αξίας. Ελπίζω κατ’ αυτό τον τρόπο να αφυπνιστούν οι ιθύνοντες και να επιχειρήσουν την ταύτιση μαθητή με ήρωα της αντίστοιχης επετείου, μέσω τέτοιων πρωτογενών πηγών. Αν όχι πάλι μπορούν να αρκεστούν στην παράδοση των αριστείων προόδου πριν την εκδήλωση και σε ένα χιλιοπαιγμένο θεατρικό σκιτσάκι.
Θεωρώ σώφρων να αντλήσω την αποφώνηση του πρωτοτύπου. Έτσι λοιπόν:
“Εν Νεάπολη τη 7/10/1939
Μιχαήλ Χρήστου Χονδρού”