Ο απόηχος του διαλόγου Αθηναίων και Μηλίων τον 21ο αιώνα
Βρισκόμαστε καταμεσής του καλοκαιριού του 416 π.Χ., στη δεύτερη φάση του Πελοποννησιακού Πολέμου ανάμεσα στους Αθηναίους και τους Λακεδαιμονίους, γνωστή ως Μεσοπόλεμος. Οι Αθηναίοι αποφασίζουν να προσεταιριστούν συμμαχικά τη Μήλο, η οποία, μέχρι τότε, τηρούσε στάση ουδετερότητας απέναντι στα δυο αντιμαχόμενα στρατόπεδα, παρά το γεγονός ότι οι υπόλοιπες δωρικές εθνότητες είχαν συμμαχήσει με τους Σπαρτιάτες.
Το Αθηναϊκό στράτευμα, με στρατηγούς τους πλέον έμπειρους Κλεομήδη και Τεισία, αφού κατέφθασε στη νήσο, αποστέλλει πρέσβεις, ώστε να αρχίσουν διαπραγματεύσεις. Οι Μήλιοι τάσσονται εξ αρχής υπέρ της ουδετερότητας, επιθυμώντας να διατηρήσουν φιλικά προσκείμενη στάση απέναντι και στις δυο υπερδυνάμεις. Οι Αθηναίοι πρέσβεις αντιτείνουν συγκλονιστικά πως δε θέλουν την φιλία των Μηλίων, καθώς αυτή τους κοστίζει περισσότερο από την έχθρα και το μίσος τους. Ισχυρίζονται πως η ισότητα, και ipso facto η φιλία, υφίσταται μεταξύ ίσων, και ο Αθηναϊκός κολοσσός δύναμης δεν είναι δυνατό να είναι ίσος με μια μικρή δύναμη, όπως αυτή της Μήλου. Επιπλέον, η φιλία των Μηλίων είναι επιζήμια για τους Αθηναίους, διότι στα μάτια των λοιπών υπηκόων της αθηναϊκής συμμαχίας η φιλική σχέση μαζί τους συνιστά δείγμα αδυναμίας, ενώ το μίσος και ο τρόμος για τους Αθηναίους δείγμα ισχύος.
Έπειτα από έναν μακροσκελή διάλογο, ως ύστατο επιχείρημα, οι Μήλιοι επικαλούνται την ευμένεια των θεών. Διατείνονται, δηλαδή, πως οι θεοί θα εκδικηθούν τον επικείμενο αφανισμό τους, καθώς η πράξη των Αθηναίων εναντιώνεται στην θεϊκή επιταγή και ηθική. Οι Αθηναίοι ισχυρίζονται πως οι ίδιοι διαθέτουν την ευμένεια των θεών, αφού η φύση ορίζει πως ο δυνατός επιβιώνει και επικρατεί και οι θεοί είναι πάντοτε με το μέρος των ισχυρών. Το δίκαιο του ισχυρού, το οποίο εφαρμόζουν, δεν αποτελεί έναν νόμο τον οποίο θέσπισαν οι ίδιοι, αλλά παρέλαβαν από τους προγενέστερους και θα παραδώσουν στους επιγόνους. Συνεπώς, οι Αθηναίοι επιτελούν θεϊκό έργο και ο αφανισμός που στόχευαν να πραγματοποιήσουν, και, εν τέλει, πραγματοποίησαν, κρίνεται ηθικά ορθός.
Ο ουσιώδης αυτός διάλογος φανερώνει την κοινή ηθική αντίληψη περί δικαίου της εποχής. Η αντίληψη πως η ισχύς παράγει δίκαιο, την οποία πρεσβεύει το αθηναϊκό στράτευμα στον πελοποννησιακό πόλεμο, ο ελάσσων σοφιστής Θρασύμαχος στη πλατωνική πολιτεία και ο πολιτικός Καλλικλής στον πλατωνικό διάλογο «Γοργία», αναδεικνύει πως η ανθρώπινη φύση επιζητά διαχρονικά την δύναμη, η οποία συνιστά μέσο υπεροχής, ρυθμιστή και άξονα του τι είναι δίκαιο.
Η επιβίωση και οι εφαρμογές της αντίληψης αυτής είναι ευκρινείς σήμερα, όπου, παρά τη φερόμενη κοινωνική εξέλιξη και πολιτισμική πρόοδο, οι πολεμικές συρράξεις και το μιλιταριστικό πνεύμα αποτελούν στοιχεία ριζωμένα στη διεθνή επικαιρότητα, με τις υπερδυνάμεις της εποχής, είτε να εξαπολύουν πολεμικά πυρά, είτε να διογκώνουν τις οπλικές τους αποθήκες, επιδεικνύοντας την ισχύ τους στους λοιπούς, συνήθως ήσσονες δυναμικά, αντιπάλους.
Η συντριβή των Αθηναίων έλαβε χώρα λίγα χρόνια αργότερα, στους Αιγός ποταμούς, άραγε το ίδιο θα συμβεί και με τους ενεργούς θιασώτες του ιμπεριαλισμού στα ευρωπαϊκά εδάφη;