Σήμερα αποφάσισα να γράψω ένα κείμενο, ένα άρθρο με δοκιμιακό χαρακτήρα, μια μικρή «φιλοσοφική» φλυαρία -ονομάστε το όπως σας αρέσει, δεν θα σας παρεξηγήσω- διότι πιστεύω πως αυτή η μορφή έκφρασης σπανίζει στις μέρες μας. Σαφώς δεν υποβιβάζω την αξία των άρθρων που πραγματεύονται θέματα της επικαιρότητας, αντιθέτως επικροτώ την πολυπλήθειά τους, καθώς δείχνει ότι εκεί έξω υπάρχουν άνθρωποι με κρίση, οι οποίοι εμβαθύνουν, σχηματίζουν άποψη και συμφωνούν ή διαφωνούν με τις εξελίξεις. Αυτό εδώ το κείμενο αποτελεί απλώς ένα εγχείρημα για να παραχθεί κάτι ελαφρώς διαφορετικό και -ελπίζω- εξίσου ενδιαφέρον.
Θέτω, λοιπόν, το εξής ερώτημα: τι είναι πραγματικά σημαντικό; Συνεχίζω, προσθέτοντας και το εξής: η ζωή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «καλή» άμεσα; Ακόμη κι εγώ η ίδια, εάν διάβαζα κάποιο κείμενο με τέτοια αρχή, θα σκεφτόμουν πως ο αρθρογράφος ετοιμάζεται να μιλήσει για ανούσια θέματα, τα οποία δεν συνδέονται -τουλάχιστον όχι εκ πρώτης όψεως- μεταξύ τους και να τα παρουσιάσει ως σημαντικά και βαρύγδουπα, ενώ στην πραγματικότητα φλυαρεί.
Κι όμως, δεν είναι διόλου τυχαίος ο τρόπος που επέλεξα να ξεκινήσω αυτό μου το άρθρο σήμερα κι ούτε σκοπεύω να δημοσιεύσω μια ψευδεπίγραφη «περιδιάβαση στον κόσμο των ιδεών». Σήμερα θέλω να μιλήσω για την «τρέλα» που ονομάζουμε ζωή. Για ποιον λόγο να χαρακτηρίσει κανείς τη ζωή, ένα πολύτιμο, και για πολλούς υπέρτατο, αγαθό, «τρέλα»; Ας το σκεφτούμε. Πόσο συχνά σκεφτόμαστε «τι είναι ζωή;» Αν κάποιος από εσάς απαντήσει «κάθε μέρα» ή κάτι παραπλήσιο, τότε με συγχωρείτε, αλλά εγώ ανήκω σε μια άλλη μερίδα ανθρώπων, η οποία σπανίως αναλογίζεται, σκέφτεται σε βάθος όσο αφορά τον ορισμό της ζωής. Τέτοιες σκέψεις απαιτούν χρόνο και ακόμη κι αν προλάβουν να δημιουργηθούν τις σκεπάζουν άλλες, πιο «πρακτικές». Εξάλλου, η λέξη ζωή είναι μια λέξη τόσο συχνή, τόσο καθημερινή. Παρά τη συχνή χρήση της, όμως, οι σκέψεις μας γι’ αυτήν είναι ελάχιστες. Σκεφτόμαστε τη δουλειά, τα προβλήματα, τους στόχους μας, την ταινία που είδαμε χθες στην τηλεόραση, τι πρέπει να κάνουμε για να ‘ναι ελεύθερο το σαββατοκύριακο, τους άλλους και τη σχέση μας με αυτούς, αλλά και τόσα ακόμη, τα οποία δεν παραθέτω χάριν συντομίας.
Σας ρωτάω λοιπόν -και δεν υπόσχομαι πως αυτή είναι η τελευταία ερώτηση που περιλαμβάνει αυτό το άρθρο-: πού να χωρέσει μέσα σε όλον αυτόν τον κυκλώνα από έγνοιες ο προβληματισμός μας για τη ζωή και άλλα «φιλοσοφικά» θέματα; Όπως και να ‘χει ζωή δεν είναι και όλα αυτά στο σύνολό τους; Η απάντηση είναι «ναι». Όμως, δεν είναι μια απάντηση πλήρης. Σε πληρέστερη μορφή, την οποία παραλείπουμε για λόγους ευκολίας -μια συνήθεια που πολύ αγαπάμε όλοι μας θεωρώ- θα ήταν κάπως έτσι: «ναι, ζωή είναι όλα αυτά, μα και τόσα άλλα». Ένας εύκολος ορισμός θα ήταν ότι περιλαμβάνει τα πάντα πέραν της λήξης της, πέραν του θανάτου. Αυτός ο ορισμός όμως, όσο εύστοχος κι αν δύναται να είναι, δυστυχώς δεν είναι εύληπτος για το μυαλό μας, καθώς δεν γνωρίζουμε τι στ’ αλήθεια είναι θάνατος και όταν εν τέλει το ανακαλύπτουμε, έχουμε πια χάσει τη ζωή.
Εν πάση περιπτώσει, είναι αδιαμφισβήτητο ότι η ζωή περιλαμβάνει κάθε λογής, αντίθετα μεταξύ τους, στοιχεία. Το καλό συνυπάρχει με το κακό, το όμορφο με το άσχημο και ούτω καθ’ εξής. Πολλές φορές, όταν έρθουμε σ’ επαφή με το «κακό» ή με την αδικία, τον πόνο και οτιδήποτε άλλο μας κάνει να υποφέρουμε, τείνουμε να ξεχνάμε την αξία της ζωής. Χάνουμε την ελπίδα μας, ψάχνουμε τη ρίζα του προβλήματος, η οποία, βλέποντας την απελπισία μας, μάς κατασπαράζει. Σαφώς, δεν πιστεύω ότι μπορούμε να δεχόμαστε τα χτυπήματα «της μοίρας» αγόγγυστα, αδιάφορα. Το να κλάψουμε, να φωνάξουμε, να λυγίσουμε είναι φυσιολογικό. Σημασία, δηλαδή, δεν έχει τόσο το πώς θα αντιδράσουμε. Είμαστε άνθρωποι, με ό ,τι αυτό συνεπάγεται. Σημασία έχει το αν μετά από μία ώρα, μετά από έναν μήνα, μετά από έναν χρόνο, μετά από 99 χρόνια, θ’ αρχίσουμε πάλι να παλεύουμε, θα υπερασπιστούμε και πάλι τα ιδανικά μας, θα συνεχίσουμε. Όλα αυτά ακούγονται ίσως πολύ μελοδραματικά, το γνωρίζω.
Μερικές φορές όμως, όταν γύρω μας ακούμε μόνο για ασθένειες, πολέμους, εγκλήματα και απώλειες, χρειάζεται και μια δόση ιδεαλισμού. Μέσα σε αυτό το χάος είναι μεγίστης σημασίας η επιμονή μας. Η επιμονή μας στο να προστατεύουμε πάση θυσία τις αξίες μας, να μην δεχόμαστε τίποτα ως «τελεσίδικο», να μην υποτασσόμαστε παραμένοντας άβουλοι απέναντι στην εξουσία και τις αποφάσεις της. Τι κάνουμε λοιπόν; Ας παραδεχτούμε, κυρίες και κύριοι, ότι η ζωή είναι μια τρέλα και πως είναι αναγκαίο να διαθέτουμε κι εμείς μια δόση τρέλας ώστε να ζούμε πραγματικά. Μέσα σε αυτή την εμπειρία, γεμάτη χαρμολύπες, όμορφα λάθη και αντιφατικούς λογισμούς.
Αν «σκάψουμε» -και χρησιμοποιώ αυτό το ρήμα επίτηδες, για να δώσω έμφαση στον κοπιαστικό χαρακτήρα της διαδικασίας- καλά μέσα μας, θα βρούμε και τη δική μας τρέλα, τη δύναμή μας να προχωρήσουμε, ακόμα κι όταν δεν φαίνεται να υπάρχει κανένας λόγος. Να βρούμε αυτό το πείσμα που δεν βασίζεται στη λογική, ίσως μόνο λίγο στην φυσική μας έλξη προς την αδρεναλίνη του κινδύνου και μας ωθεί στο άγνωστο. Η ζωή είναι ο χρόνος που έχουμε να γεφυρώσουμε το χάσμα του γνωστού και του αγνώστου, ανακαλύπτοντας αλήθειες που θέλουμε και που δεν θέλουμε, κερδίζοντας και χάνοντας, διεκδικώντας εκείνα που αναμφίβολα δικαιούμαστε.
Κανείς δεν το έθεσε καλύτερα από τον Μιγκέλ Θερβάντες: «τι προτιμάς: σοφή τρέλα ή ανόητη λογική;» Σας αφήνω να δώσετε τη δική σας απάντηση.